Kambiyo Senetlerinde Takip Talebi

Kambiyo senetlerinde takip talebi, genel haciz yolundaki esaslara uygun olarak doldurulur ve kambiyo senedinin türü, tarihi ve numarası yazılır.

Genel haciz yolundaki takip talebine ek olarak alacaklı, iflasa tabi borçlu aleyhine haciz ve iflas yollarından hangisini istediğini bildirmek ve takip talebine kambiyo senedinin aslını ve borçlu sayısı kadar onaylı örneğini eklemek zorundadır.

Takip talebinin aslı olan kambiyo senedi, icra dairesinin kasasında muhafaza edilmek zorundadır. Böylece takip devam ederken senet aslı icra dairesinde olacağından, aynı senede dayalı yeni bir takip yapılmasının önüne geçilmiş olur.

Tarafları aynı olan kambiyo senedinin üzerinde yazılı tutar bölünerek farklı takiplere konu edilemez. Yargıtay‘a göre, alacaklı senet bedelinin bir kısmı için takip başlatmışsa, ya geriye kalan alacaktan vazgeçmiştir, ya da alacağı tahsil etmiştir. Konuyla ilgili olarak daha net bilgi sahibi olmak için icra avukatı ile görüşmeniz sizler için faydalı olacaktır.

Kambiyo Senetlerinde Takip Talebiyle İstenebilecek Alacak Kalemleri

Bu hususu, kambiyo senetlerini ayrı ayrı ele alarak değerlendirmek gerekir:

Poliçeye Dayanan Takipte

Poliçede istenebilecek alacak kalemleri şu şekildedir:

• Poliçenin kabul edilmeyen veya ödenmeyen bedeli
• Sözleşmede kararlaştırılmışsa anapara faizi

** Görüldüğünde ve görüldüğünden belli bir süre ödenecek poliçelerde keşideci, anapara faizi ödenmesini kararlaştırabilir. Diğer poliçelerde böyle bir faiz kaydı yazılmamış sayılır. Anapara faiz oranının senet metninde açıkça yazılı olması gerekir, aksi halde faiz kaydı yazılmamış sayılır. Anapara faizi, senette aksi belirtilmemişse, düzenleme tarihinden vade tarihine kadar hesaplanır.

• Vadeden sonra işleyecek temerrüt faizi

** Vadeden önce başvuru hakkı doğmuş olabilir. Bu halde dahi temerrüt faizi için vade tarihi esas alınır.

• Protesto giderleri, hamil tarafından tebliğ olunan ihbarların giderleri ile diğer giderler

** Yargılama ve takip giderleri, burada bahsedilen diğer giderler kavramının dışındadır. Keşideci tarafından poliçeye protestodan muafiyet kaydı yazılmasına rağmen hamil protesto çekerse, giderler kendisine ait olur ve boliçe borçlularından isteyemez.

• Poliçe bedelinin binde üçünü aşmamak üzere komisyon ücreti

**Hamilin isteyebileceği binde üçlük oran, üst sınırdır. Hamil, dilerse daha düşük bir oranda komisyon ücreti isteyebilir. Komisyonun hesabında, temerrüt faizi ve giderler dikkate alınmaz.

Bonoya Dayanan Takipte

Kambiyo senetlerinde takip talebi dayanağı bono ise, hamilin isteyebileceği alacak kalemleri şunlardır:

• Bononun ödenmemiş olan bedeli

** Takipten önce bono bedelinin bir kısmı ödenmişse, hamil yalnızca ödenmeyen kısmı talep edebilir. Hamil kısmi ödemeyi reddedemez. Aksi halde alacaklı temerrüdü oluşur. Bu durunda hamil, reddettiği miktar için keşideci dışındaki borçlulara başvuramaz. Keşideciden de reddettiği kısmı isteyebilir.

• Sözleşmede varsa anapara faizi
• Vadeden sonrası için temerrüt faizi
• Protesto ve hamil tarafından tebliğ olunan ihbar giderleri ile diğer giderler
• Bono bedelinin binde üçünü aşmayacak şekilde komisyon

** Bonoda, başvurma hakkı vadeden önce kullanılırsa, borç bedelinden bir iskonto yapılır. İskonto miktarı, başvurma tarihinde hamilin yerleşim yerinde geçerli olan resmi iskonto oranına göre hesap edilir.

** Bono bedelini ödemiş olan ciranta, kendisinden önce gelen borçlulardan, ödediği tutarın tamamını, ödeme tarihinden itibaren faizini, yaptığı giderleri ve bono bedelinin binde ikisini aşmayacak şekilde komisyon ücretini isteyebilir.

Çeke Dayanan Takipte

Çeklerde hamilin talep edebileceği alacak kalemleri şunlardır:

• Çekin ödenmemiş bedeli

** Çekte, poliçe ve bonodan farklı olarak anapara faizi isteme hakkı bulunmamaktadır.

• İbraz tarihinden itibaren temerrüt faizi
• Protestonun veya buna denk olan belirlemenin ve gönderilen ihbarnamelerin giderleri ile diğer giderler
• Çek bedelinin binde üçünü aşmamak üzere komisyon ücreti
• Çekin karşılıksız kalan bedelinin yüzde onu oranında çek tazminatı

** Çek tazminatından yalnızca keşideci ve onun lehine aval veren kişiler sorumludur. Bunların dışındaki kişiler, çek tazminatından sorumlu değildir. Tazminat hesaplanırken çekin karşılıksız kalan bedeli esas alınır ve bunun faizi gözetilmez. Ayrıca keşideci, çekin karşılıksız kalması nedeniyle hamilin uğradığı zararı da tazmin etmek durumundadır.

** Çek tazminatı için çekin ödenmemiş olması yeterlidir, keşidecinin kusuru veya hamilin zarar etmiş olması gerekmez.

** Keşideci çek tazminatından ve komisyondan sorumludur. Lehtar ise çek tazminatından sorumlu değildir, ancak komisyondan sorumludur.

Kambiyo Senetlerinde İstenecek Faiz Oranı ve Faizin Başlangıç Tarihi

Şayet takip dayanağı belge kambiyo senedi ise, taraflar arasında ticari bir ilişkinin olduğu kabul edilir. TTK’da kambiyo senetleri için istenecek faiz oranına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenler 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’a göre, para borcunda temerrüde düşen borçlu, yüzde 9 oranında faiz ödemek zorundadır. Sözleşmeyle aksi kararlaştırılabilir.

T.C. Merkez Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı, kanuni temerrüt faizinde fazla ise ticari işlerde arada sözleşme olmasa bile temerrüt faizi, avans faizi oranı üzerinden istenebilir.

23.12.2023 tarihinden itibaren avans faiz oranı yüzde 44,25’tir. Alacaklı, takip talebinde bu avans faiz oranı üzerinden temerrüt faizi isteyebilir.

Kambiyo senedi yabancı bir para borcunu içeriyor olabilir. Bu durumda taraflar daha yüksek anapara ve gecikme faizi kararlaştırmamışlarsa, devlet bankalarının o yabancı para için açılmış bir yıl vadeli mevduat hesabına ödediği en yüksek faiz oranı uygulanır.

Temerrüt faizi, poliçe ve bonoda vade, çekte ibraz tarihinden itibaren istenebilir.

Taraflar, kambiyo senedinde avans faizinin üzerinde bir faiz ödenmesine karar verebilirler, sözleşmeyle yasal faiz dışında bir oranın tercih edilmesi mümkündür. Ancak sözleşmeyle kararlaştırılan faizin geçerli olabilmesi için kambiyo senedine açık yollama yapılmış olması gerekir.

Kambiyo Senetlerinde Takip Talebine Senet Aslının Eklenmesi

Alacaklının takip talebine kambiyo senedinin aslını ve borçlu sayısı kadar onaylı örneğini eklemek zorundadır. Fakat dayanak senet bir çek ise ve bankaya ibrazıyla kısmi ödeme yapılmışsa, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi banka tarafından hamile verilir, hamil bu fotokopiyle takip yapabilir.

Kambiyo senetlerinde takip talebi, elektronik ortamda açılabilir. Takibe eklenecek belgelerin elektronik ortama aktarılması ve güvenli elektronik imzalanması gerekir. En geç 3 gün içerisinde de belgenin aslının ilgili daireye teslimi zorunludur, aksi halde ödeme emri düzenlenmez.

Senedin icra dairesine teslim edilmesiyle tedavüle girmesi önlenmiş olur, icra müdürü takip yolunun uygunluğunu denetleyebilir, borçlu senedi inceleyerek gerekli itiraz ve şikayetleri yapabilir, borç ödenince senet borçluya teslim edilebilir.

Uygulamada kasalarında yer olmayan icra daireleri, senedi inceledikten sonra, arkasına takip esas numarasını ve daireyi yazıp senedi alacaklıya geri vermektedir. Yargıtay’a göre, senedin aslının ödeme emrine itiraz süresi boyunca icra kasasında saklanması gerekir.

Senedin aslı veya çekin onaylı fotokopisi icra dairesine teslim edilmemişse borçlu, şikayet yoluna başvurabilir. Senet aslının icra dairesinde bulunmadığına yönelik şikayet, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. Senet aslının icra kasasında olmadığı hususu ancak şikayet yoluyla ileri sürülebilir, icra mahkemesi bunu resen gözetemez. Şikayet haklı bulunursa icra mahkemesi, ödeme emrinin iptaline karar verir, takip talebi iptal edilmez.

Kambiyo Senetlerinde Takip Talebine Protestonun Eklenmesi

Alacaklının, ödeme protestosu çekilmesi lazım gelen hallerde, kambiyo senediyle birlikte protestoyu da talip talebine ekleyerek icra dairesine vermesi gerekir. Protesto eklenmemiş ve şikayet yargılaması aşamasında da sunulmamışsa, takibin iptaline karar verilir.

TTK’ya göre, ödeme protestosundan veya protesto düzenlenmesi için öngörülen sürenin geçmesinden sonra kambiyo senedinin ciro edilmesi, yalnızca alacağın temliki hükümlerini doğurur. Bu durumda senedin, kambiyo senedi olma niteliği kaybolmaz, ancak defiler yönünden alacağın temliki hükümleri uygulanır.

Poliçede

Poliçeyi kabul edene, kabul eden lehine aval verene ve bunların yetkisiz temsilcilerine karşı takipte ödememe protestosu çekilmesine gerek yoktur. TTK’ya göre yetkili hamil, bu kişilere karşı doğrudan talep hakkına sahiptir.

Ancak keşideciye, cirantalara, bunlar lehine aval verenlere, araya girme suretiyle kabul edenlere ve bunların yetkisiz temsilcilerine karşı takip yapılabilmesi için alacaklının, poliçeyi kabul eden muhataba ödememe protestosu çekmiş olması ve protestoyu senedin aslıyla birlikte icra kasasına vermiş olması gerekir.

Protestodan muafiyet durumunda, yetkili hamilin protesto çekmesine gerek yoktur.

Protesto göndermeyen yetkili hamil, başvuru hakkını kaybetmez, ancak ihmalinden doğan zarardan sorumlu olur.

Bonoda

Bononun keşidecisine, onun lehine aval verene ve bunların yetkisiz temsilcilerine karşı, kambiyo senetlerinde takip talebinde bulunan alacaklının, ödememe protestosu çekmesine gerek yoktur. Bononun keşidecisi, tıpkı bir poliçeyi kabul eden gibi sorumlu olur.

Ancak bonoda cirantalara, bunlar lehine aval verenlere ve bunların yetkisiz temsilcilerine, kambiyo senetlerinde takip talebi yapılabilmesi için yetkili hamilin, keşideciye ödeme gününü takip eden 2 iş günü içinde ödememe protestosu çekmesi gerekir. Keşideci protesto edilmezse hamil, lehtar ve cirantaya karşı başvuru hakkını yitirir. Cirantanın takip edilebilmesi için yalnızca keşidecinin protesto edilmesi yeterlidir, ayrıca lehtara protesto çekilmesine gerek yoktur.

Protestodan muafiyet söz konusuysa, yetkili hamilin keşideciye protesto çekmesine gerek yoktur. Keşideci, ciranta veya aval veren kişi, senet üzerine ”gidersiz” veya ”protestosuz” kaydını ya da eş anlamlı bir ibareyi yazıp imzalayarak hamili, ödememe protestosu çekme zorunluluğundan kurtarabilir. Protestodan muafiyet kaydının senedin içeriğinde yer alması gerekir.

Protesto çekmeyen bono hamili, başvuru hakkını kaybetmez, ancak ihmalinden doğan zarardan sorumlu olur.

Çekte

Çekin yasal süresinde ödenmesi için muhatap bankaya ibrazı zorunludur. TTK’ya göre, zamanında ibraz edilen çekin ödenmemi olduğu iç şekilde ispatlanır. Sonrasında hamil, cirantalar, keşideci ve diğer çek borçlularına karşı başvurma hakkını kullanabilir yani icra takibi başlatabilir. Bu üç ispat şeklinden biri yoksa hamil, kambiyo senetlerinde takip talebinde bulunamaz. Bu üç ispat şekli şu şekildedir:

1- Yetkili hamil, çeki ibraz ettiği halde ödenmezse, noterde düzenlenen ödememe protestosu çeker ve protestoyu takip talebine eklerse, keşideci, cirantalar ve diğer çek borçlularına karşı icra takibi yapabilir.

2- Çekin üzerinde, süresinde ibraz edildiği halde ödenmediğini gösteren, muhatap banka tarafından ibraz günü de gösterilmek suretiyle yazılmış bir beyan varsa hamil, çekin aslını veya kısmi ödeme durumunda fotokopisini takip talebine eklemek suretiyle cirantalara, keşideciye, bunlar lehine aval verenlere ve bunların yetkisiz temsilcilerine karşı kambiyo senetlerine mahsus takip yapabilir. Bu durumda alacaklının, protesto çekmesine gerek yoktur.

3- Çekin üzerinde, bir takas odasının çek zamanında ibraz edildiği halde ödenmediğini gösteren tarihli bir beyanı varsa yetkili hamil, çekin aslını takip talebine eklemek suretiyle cirantalara, keşideciye, bunlar lehine aval verenlere ve bunların yetkisiz temsilcilerine karşı kambiyo senetlerinde takip talebinde bulunabilir. Hamilin ayrıca protesto çekmesine gerek yoktur.

Kambiyo Senetlerinde Takip Talebinde İcra Müdürünün İncelemesi Zorunlu Olan Hususlar

Kambiyo senetlerinde takip talebini, kambiyo senedini ve varsa protestoyu alan icra müdürü,

• Takip talebinin kanuni şartları taşıyıp taşımadığını,
• Senedin kambiyo senedi olup olmadığını,
• Alacaklının başvuru hakkının olup olmadığını,
• Senedin vadesinin gelip gelmediğini,

incelemekle yükümlüdür. Kambiyo senetlerinde takip talebinde poliçenin, bononun veya çekin kanuni şekil şartlarını taşıması gerekir. İstisnalar dışında yasal unsurlardan bir veya bir kaçını içermeyen senetler, kambiyo senedi niteliğini taşımaz. Dolayısıyla bu senetler dayanak gösterilerek kambiyo senetlerine mahsus takip yapılamaz.

İcra müdürünün yaptığı inceleme şeklidir ve maddi hukuka ilişkin bir inceleme yapma yetkisi yoktur. Senetteki alacağın zamanaşımına uğradığına ilişkin bir incelemede bulunamaz. Çünkü zamanaşımı bir defidir ve taraflarca ileri sürülebilir.

Kambiyo Senetlerinde Takip Talebi Hakkında SSS