Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu

Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile talip, elinde kambiyo senedi bulunan alacaklının başvurduğu özel bir ilamsız icra takibidir. Elinde kambiyo senedi olan alacaklı iki şekilde takip yapabilir. Alacaklı, hem kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla, hem de genel haciz yoluyla takip yapabilir. Konuyla ilgili avukat görüşü alarak hareket etmeniz sizler için faydalı olacaktır.

Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu – Kambiyo Senetlerinin Özellikleri

Kambiyo senetleri, Türk Ticaret Kanununda düzenlenen poliçe, bono ve çektir. Kambiyo senetlerinin düzenlenebilmesi için düzenleyenin, düzenleme tarihinde fiil ehliyetine sahip olması yeterlidir.

Kambiyo senedinin alacaklısı, senedin yetkili hamilidir. Yetkili hamilin belirlenmesi ise, düzgün ciro zinciri ile mümkündür. Düzgün ciro zinciri, ciroların lehtardan itibaren son hamile kadar tam ve ardı ardına gelmesidir. Düzgün ciro zinciri üzerinden yetkili hamilinin belirlenmesi cironun teşhis fonksiyonunu yerine getirir. TTK’ya göre, ciro zincirinde tarih kaydının olması zorunlu değildir.

Kambiyo senedi ciro edilmemişse, yetkili hamil lehtardır. Çekte lehtarın belirtilmesi zorunlu değildir, çek hamiline de düzenlenebilir. Senet ciro edilmişse, ilk ciroyu lehtarın yapmış olması zorunludur. Ciroların birbirine bağlı olması, ilk cironun lehtar tarafından yapılması ile mümkündür. Lehtarın cirosundan önce başka ciro yapılmış ve daha sonra lehtarın cirosu varsa, lehtardan önce lehtardan önce yapılan cirolar yok sayılır.

İlk cironun lehtara ait olmaması, lehtarın keşideciye başvuru hakkını engellemez. Fakat lehtardan önceki cirolar yok sayıldığı için lehtar, keşideciden başkasına başvuramaz.

Alonj Nedir?

TTK’ya göre, cironun kambiyo senedine veya alonj (senede bağlı kağıt) üzerine yapılması ve ciranta (ciro eden) tarafından imzalanması gerekir. Senede bağlı kağıda alonj denir.

Beyaz Ciro Nedir?

Lehine ciro edilen kişinin ciroda ismen zikredilmesi gerekmez ve hatta cirantanın yalnızca imzasının bulunması yeterlidir. Yalnızca imza edilen cirolara beyaz ciro denir. Beyaz cironun kambiyo senedinin arkasına ya da alonj üzerine yazılması gerekir. Lehtarın düzgün ciro zinciri varsa, hamilin senet üzerinde ad ve soyadının bulunması zaruri değildir.

Ciro, beyaz ciro ise yani ciranta tarafından yalnızca imza edilerek ciro edilmişse, hamil;

• Ciroyu kendi adına veya bir başkası adına doldurabilir,
• Senedi yeniden beyaz olarak veya belli bir kişiye tekrar ciro edebilir,
• Beyaz ciroyu doldurmaksızın ve senedi tekrar ciro etmeksizin senedi başka bir kişiye verebilir.

TTK’ya göre, emre yazılı veya belirli bir kişi lehine düzenlenmiş çek, ciro ve teslimle devredilir. Çekin dolaşım sonucu yeniden keşideciye devredilmesi, keşidecinin de çeki yeniden dolaşıma çıkarması durumunda, çeki devralan hamilin, keşideciden önceki cirantalara başvuru ve takip hakkı yoktur.

• Tahsil Cirosu: Kambiyo senedi tahsil cirosu ile devredilmişse, yetkili hamil hem ciro eden hem de senedin ciro edildiği kişidir.
• Rehin Cirosu: Senette rehin cirosu varsa yetkili hamil, senedi rehin cirosu ile alan kişidir.
• Senedin bedeli ödenmiş ise yetkili hamil, ödeme yapan ciranta veya avalisttir.
• Araya Girme: Kambiyo senedi araya girme yoluyla ödenmiş ise yetkili hamil ödeyen kişidir.
• Vekil hamil: Tahsil cirosu ile çeklere hamil olan banka, ”vekil hamil” konumunda olur ve bu durumda çek lehtarı hakkında takip yapamaz.

Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu – Kambiyo Senedinin Borçlusu

Kambiyo senedinin borçlusu, senedin türüne göre değişmektedir. İcra avukatı ile görüşerek konuyla ilgili daha sağlıklı bilgi alabilirsiniz.

Poliçede, sorumlu kişiler ”asıl borçlu” ile başvuru borçluları” olarak ikiye ayrılır. Asıl borçlu poliçeyi kabul eden muhataptır. Muhatap yanında varsa onun avalisti ve bunların yetkisiz temsilcileri muhatap gibi sorumludur.

Asıl borçlular dışında imzası olan kişiler, başvuru borçlularıdır. Poliçede düzenleyen, cirantalar, bunlar lehine aval verenler, araya girme suretiyle kabul edenler veya ödeyecek olanlar, bunların yetkisiz temsilcileri ve mirası reddetmeyen mirasçılar, başvuru borçlularıdır.

Bonoda, asıl borçlu düzenleyen yani keşidecidir. Keşideci lehine aval verenler ve bunların yetkisiz temsilcileri asıl borçludur. Asıl borçlunun mirasçıları da asıl borçlu gibi sorumludur.

Asıl borçlular dışında imzası bulunan herkes başvuru borçlusudur. Başvuru borçluları, cirantalar, bunlar lehine aval verenler ve bunların yetkisiz temsilcileridir.

Çekte, borçlular; keşideci, cirantalar, bunlar lehine aval verenler ve bunların yetkisiz temsilcileridir. Ayrıca kambiyo senetlerinde yetkili icra dairesi yazımız da ilginizi çekebilir.

Aval Nedir?

Kambiyo senedinin, borçlusu tarafından ödenmemesi durumunda, senet bedelinin ödeneceğine ilişkin olarak, üçüncü bir kimsenin alacaklıya verdiği güvenceye aval verme diyebiliriz. Kambiyo senetlerinde, aval vermek suretiyle senet bedelinin ödenmesi kısmen veya tamamen güvence altına alınabilir. Aval veren kişiye avalist denir.

Avalist poliçede imzası olan bir kişi olabileceği gibi üçüncü bir kişi de olabilir. Aval şerhi, senet veya alonj üzerine yazılır. Aval verme, ”aval içindir” gibi bir ibareyle ifade edilir ve avalist tarafından imzalanır.

Muhatap veya düzenleyen dışındaki, senedin ön yüzüne atılan her imza aval şerhi sayılır. Aval için yalnızca imza yeterlidir, ad-soyad yazılması şart değildir. Şirket yetkilisinin, şirketin borcundan şahsen sorumlu olması için şirket kaşesi üzerine attığı imza dışında senedin ön yüzüne bir imza daha atmış olması yeterlidir. Senetteki her iki imza da kaşe altına atılmışsa aval söz konusu olmaz.

Aval veren kişi, kim için taahhüt altına girmişse aynen onun gibi sorumlu olur. Avalin kimin için verildiği belirtilmemişse keşideci (düzenleyen) için verilmiş sayılır. Aval veren senet bedelini ödediğinde, lehine aval verdiği kişiye ve ona, senet gereğince sorumlu olan kişilere karşı senetten doğan hakları edinir.

Aval ile Kefil Arasındaki Farklar

• Kefalet feri nitelikte olmasına rağmen, aval bağımsız ve aslidir.
• Aval veren kişinin teminat altına aldığı borç, şekil noksanlığı dışında başka bir gerekçeyle batıl olsa da avalistin taahhüdü geçerlidir. Ancak kefil, asıl borçluya ait kişisel defilerden yararlanabilir.
• Kefaletin mutlaka asıl borç senedi üzerinde gösterilmesi gerekli değildir. Fakat aval şerhinin mutlaka senet ön yüzünde veya alonj üzerinde yazılı olması gerekir.

*** Bono üzerinde ”kefil” ibaresi bulunsa bile bu, aval olarak nitelendirilir ve aval veren, bononun asıl borçlusu ile birlikte müteselsilen sorumludur.

Kambiyo senedinde müteselsil borçluluk esastır. Senet üzerinde imzası olan herkes hamile karşı müteselsil sorumludur. Kambiyo senetlerine ilişkin Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen kefalete ilişkin düzenlenen hükümler uygulanmaz.

Avalde Eşin Rızası Aranır mı?

Türk Borçlar Kanunu’na göre, kefalet sözleşmesinin geçerli olabilmesi için eşin rızası aranmaktadır. Türk Ticaret Kanunu (TTK), Türk Borçlar Kanunu (TBK)’ya göre daha özel nitelikte bir kanundur. Bir konuya ilişkin TTK’da düzenleme bulunmadığında, genel nitelikli TBK hükümleri uygulanır.

Avale ilişkin hükümler, münhasıran kambiyo hukukuna ilişkindir ve kendi içinde bir bütünlük arz eder. Özel nitelikte bir kişisel güvence olan aval için genel nitelikli kefalet hükümlerinin uygulanması yasal olarak mümkün değildir.

Kefalette, asıl borç bir nedenle geçersizse kefilin de sorumluluğuna gidilemez. Ancak avalde, lehine aval verenin sorumluluğu bulunmasa bile avalistin sorumluluğu devam eder.

İki kişi arasındaki borç ilişkisine kefil olan kişinin evli olup olmadığı, eşinin rızasının varlığı veya yokluğu kolaylıkla tespit edilebilir. Ancak kambiyo senedi dolaşıma girdikten sonra, aval veren kişinin evli olup olmadığının, eşinin rızasının varlığının tespitine ilişkin bir zorunluluk getirmek, hamilin kambiyo hukukunun amaçladığı tedavül niteliğini zora sokar. Bu nedenlerle, avalde eşin rızası aranmaz.

Çekte Bankanın Sorumluluğu 2024

TTK’ya göre yetkili hamil, çeke dayanarak asıl borçlu keşideci, cirantalar ve bunlara aval verenlerin sorumluluğuna gidebilir. Kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takipte bu kişiler dışında muhatap banka hakkında herhangi bir takip yapılamaz. Muhatap bankaya muhtıra çıkarılamaz.

Çek Kanunu madde 3/3’e göre, muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için, çekin karşılıksız çıkması halinde, 31 Ocak 2024 tarihinden itibaren üst tutar olarak 9.270 TL’ye kadar sorumludur. Ayrıca bankanın bu tutardan sorumlu olup olmayacağı yargılama ile belirlenebilir.

İcra takibinde borçlu olarak gösterilmeyen ve ödeme emri tebliğ edilmeyen muhatap bankaya ödeme muhtırası gönderilemez. Gönderilirse şikayet halinde muhtıranın iptaline karar verilir.

Muhatap bankanın, ödememe nedenini çekin arkasına tarihli bir açıklama ile yazması geçerli bir ibrazdır.

Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu ile Rehnin Paraya Çevrilmesi İlişkisi

Alacağın rehinle güvence altına alındığı durumlarda alacaklı, öncelikle rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapmak zorundadır. Şayet alacaklı, alacağı hem rehinle güvence altına almış, hem de bu alacak için kambiyo senedi almışsa, önce rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapma zorunluluğu yoktur. Alacaklı, doğrudan kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takip yapabilir. Yani önce rehne başvurma zorunluluğu, kambiyo senetlerine özgü takipte geçerli değildir.

Yargıtay’a göre, alacaklı tercih hakkını önce rehne başvurmaktan yana kullanırsa ve ipoteğin (rehnin) paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatırsa, aynı borca ilişkin olarak kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takip yapamaz. Takip sonunda, rehin tutarı borcu ödemeye yetmezse alacaklı kalan alacağını iflas veya haciz yoluyla takip edebilir. Bu husus, kamu düzenine ilişkindir ve süresiz şikayete tabidir.

Konu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular