Türk vatandaşlığının kazanılması halleri ile ilgili düzenlemeler, 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ve bu kanuna göre çıkarılan TVK Uygulama Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Kanuna göre Türk vatandaşlığı, doğumla ve sonradan olmak üzere iki şekilde kazanılabilmektedir. Doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı, soybağı veya doğum yeri esasına göre, kendiliğinden kazanılmaktadır.
Sonradan kazanılan Türk vatandaşlığı ise, yetkili makam kararı, Türk vatandaşı tarafından evlat edinilme veya seçme hakkının kullanılmasıyla mümkün olmaktadır. Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılması ise kendi içinde alt gruplara ayrılmaktadır. Buna göre; vatandaşlığın genel olarak kazanılması, istisnai olarak kazanılması, yeniden kazanılması ve evlenme yoluyla kazanılması mümkündür.
Ülkemizde son zamanlarda Türk vatandaşlığına başvuru sayısı yükseliş göstermektedir. Kanun ve yönetmelikte aranan şartları sağlayan yabancılar Türk vatandaşlığı kazanabilmektedir. Hemen belirtelim ki, Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin tüm şartların yerine getirilmesi, yabancıya mutlak bir hak sağlamaz. Zira bir yabancıya Türk vatandaşlığı verme yetkisi, devletin egemenlik haklarıyla ilişkilidir. Devletin, ideolojik veya politik stratejisi gereği yabancının başvurusunu ret veya kabul etme konusunda geniş bir takdir yetkisine sahiptir. Bazı durumlarda ise, vatandaşlık başvurusunu inceleyen makam, gerekçe göstermeksizin veya hukuka aykırı bir gerekçeyle başvuruyu reddedilebilmektedir. Ret kararının hukuka aykırı olması halinde, ilgili idari işlemin iptali için dava açmak gerekir. Bu davalarda yetkili ve görevli mahkeme, Ankara İdare Mahkemesidir.
1- Vatandaşlığın Doğumla Kazanılması
Yukarıda ifade ettiğimiz üzere, vatandaşlığın doğumla kazanılması, doğum yeri veya soybağı esasına göre mümkün olmaktadır.
1.1- Soybağı Esasına Göre Vatandaşlığın Kazanılması
Türk vatandaşı ana veya baba bile soybağının kurulması ile kendiliğinden Türk vatandaşlığı kazanılmış olur. Soybağının kurulduğunun yetkili makama bildirilmesi üzerine, kişinin doğumundan itibaren Türk vatandaşlığı kazanılmış olur.
Türkiye içinde veya dışında, evlilik birliği içinde olmak kaydıyla Türk anneden doğan ya da Türk babadan olan çocuk, doğumundan itibaren Türk vatandaşlığını kazanır.
Evlilik birliği dışında, Türk vatandaşı anneden doğan ve yabancı babadan olan çocuk da yine Türk vatandaşlığını kazanabilmektedir. Türk vatandaşı babadan olan ve yabancı anneden doğan çocuk ise, baba ile soybağının kurulması halinde doğumdan itibaren Türk vatandaşlığını kazanır.
1.2- Doğum Yeri Esasına Göre Vatandaşlığın Kazanılması
Anne ve babası belli olmayan veya vatansız olan ya da milli kanunları gereğince anne ve babadan dolayı herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, Türkiye’de doğmuş ise, doğumundan itibaren Türk vatandaşlığını kazanır. Buna ilişkin yapılacak başvuruda; Çocuğun Türkiye’de doğduğunu ispatlayan doğum belgesi, doğum belgesine dayanılarak düzenlenen doğum tutanağı, ana ve babanın vatansız olması halinde, temini mümkünse bu durumu ispatlayan belge ve çocuğun, anne ve babadan dolayı herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazamadığını ispatlayan belgenin bakanlığı teslim edilmesi gerekir.
2- Vatandaşlığın Sonradan Kazanılması
Sonradan kazanma halleri üç adettir. Bunlar; yetkili makam kararı, evlat edinilme ve seçme yoluyla vatandaşlığın kazanılmasıdır.
2.1- Yetkili Makam Kararıyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılması dört şekilde mümkündür. Bunlar;
- Genel olarak kazanılması
- İstisnai olarak kazanılması
- Yeniden kazanılması
- Evlenme yoluyla kazanılması
2.1.1- Vatandaşlığın Genel Olarak Kazanılması
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın genel olarak kazanılması konusunda devlet, yabancıların toplumla uyum içerisinde yaşaması ve kültürü benimsemesini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, vatandaşlık başvurusunda bulunan yabancıların, belirli bir süre Türkiye’de ikamet şartı aranmaktadır.
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın genel olarak kazanılmasına, ‘İkamet İle Türk Vatandaşlığının Kazanılması’ da diyebiliriz. Çünkü bu yolla vatandaşlık kazanılması için, başvuru tarihinden geriye doğru en az beş yıl süreyle yasal olarak Türkiye’de ikamet etmiş olma şartı aranmaktadır. Bu beş yıl ikamet şartı, kesintisiz olmalı ve yabancının ikamet izin türlerinden biri ile yani yasal olarak Türkiye’de kalmış olması gerekir. İkamet izin süresinin hesaplanmasında, insani ikamet ile Türkiye’de kalışlar hesaba dahil edilmemektedir. Zira insani ikamet izninde zorunluluk hali söz konusudur ve zorunluluk sona erdiğinde yabancının ülkesine döneceği düşünülmektedir. Yani yabancının bu yolla vatandaşlık alabilmesi için kısa dönem, öğrenci, aile veya uzun dönem ikamet izin türlerinden biriyle kesintisiz olarak en az 5 yıl Türkiye’de ikamet etmiş olması aranır.
2.1.2- Vatandaşlığın İstisnai olarak Kazanılması
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılması yollarından biri de istisnai olarak vatandaşlığın kazanılmasıdır. Bu durum Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
MADDE 12 – (1) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı kararı ile aşağıda belirtilen yabancılar Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
a) Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.
b) 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
c) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
d) Göçmen olarak kabul edilen kişiler. İstisnai olarak vatandaşlığın kazanılması hallerine, yatırım ve taşınmaz edinimi durumları örnek gösterebiliriz. Bu hususlara ilişkin detaylı açıklamalara, ‘Yatırım Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması’ ve ‘Taşınmaz Edinimi Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması’ başlıklı yazılarımızda ulaşabilirsiniz.
2.1.3- Türk Vatandaşlığının Yeniden Kazanılması
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılmasında bir diğer yol, vatandaşlığın yeniden kazanılmasıdır. Milli güvenlik açısından tehlike arz etmemek şartıyla, aşağıda belirtilen kişiler, bakanlık kararıyla Türk vatandaşlığını, ikamet şartı aranmaksızın yeniden kazanabilirler:
- Çıkma izniyle Türk vatandaşlığından çıkanlar
- Anne veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybedenlerden, ergin olduktan sonra 3 yıl içinde seçme hakkını kullanmayanlar.
Bazı durumlarda ise, Türk vatandaşlığının yetkili makam kararıyla yeniden kazanılmasında, milli güvenlik açısından tehlike arz etmemek ile en az 3 yıl Türkiye’de ikamet etmek şartları birlikte aranmaktadır.
2.1.4- Evlenme Yoluyla Vatandaşlığın Kazanılması
Yabancının bir Türk vatandaşı ile evli olması halinde, Türk vatandaşlığı kazanması mümkündür. Ancak Türk vatandaşıyla evli olmak, tek başına Türk vatandaşlığının kazanılmasını sağlamamaktadır. Türk vatandaşı ile yabancının Türk vatandaşlığı kazanabilmesi için;
- Evliliğin aile birliği içinde en az yıl süreyle olması ve devam ediyor olması gerekir.
- Yabancının evlilik birliğiyle bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmaması gerekir.
- Yabancı açısından milli güvenlik ve kamu düzeni açısından engel teşkil edecek bir durumunun olmaması gerekir.
Bu konuda daha fazla bilgi sahibi olmak için, ‘Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. Yetkili makam kararıyla vatandaşlık konusu hakkında daha fazla bilgi almak için, konuyu tüm detaylarıyla incelediğimiz, ‘Yetkili Makam Kararıyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
2.2- Evlat Edinilme Yoluyla Vatandaşlığın Kazanılması
Evlat edinilme, vatandaşlığın sonradan kazanılması yollarından biridir. Kanunun 17. Maddesi uyarınca, bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir.
2.3- Seçme Hakkı ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmak üzere Türk vatandaşlığından çıkmak için izin isteyenlerden talepleri uygun görülenlere Bakanlıkça, Türk vatandaşlığından çıkma izin belgesi; verilen izin sonucunda veya önceden yabancı bir devlet vatandaşlığını kazandığını belgeleyenlere ise Türk vatandaşlığından çıkma belgesi verilir.
İşte bu durumda, anne veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklar, ergin olmalarından itibaren 3 yıl içinde seçme haklarını kullanarak Türk vatandaşlığını kazanabilmektedir.
Yabancı avukatı İstanbul ve Türkiye genelinde müvekkillerine profesyonel avukatlık ve hukuki destek sağlamaktadır.
Bu tür bilgilendirici içerikler için bizi instagram üzerinden takip edebilirsiniz.
