Haczedilemeyen Mal ve Haklar

Haczedilemeyen mal ve haklar, İcra ve İflas Kanunu’na göre, borçlunun haczi mümkün olmayan malvarlığı değerleridir.

Asıl olan alacaklının alacağına kavuşmasının sağlanmasıdır. Kural olarak borçlunun tüm malvarlığının haczi mümkündür. Bir malın haczedilemez olduğundan söz edebilmek için haczini yasaklayan bir kanun hükmü bulunmalıdır.

Kanun koyucu, borçlunun ve ailesinin yaşamını devam ettirmesi, ekonomik varlıklarını sürdürmeleri, tamamen topluma bağlı hale gelip toplumun dengesini bozmamaları gibi gibi sosyal kaygılarla, borçlunun bazı mal ve haklarının haczedilemeyeceğini kabul etmiştir. Konuyla ilgili olarak avukat görüşü almak faydalı olacaktır.

Tamamı Haczedilemeyen Mal ve Haklar

1-Maddi Hukuka Göre Başkasına Devri Mümkün Olmayan Mal ve Haklar

Bir mal veya hakkın maddi hukuk bakımından başkasına devri mümkün değilse, haczi de mümkün değildir. Bu haklara örnek olarak;

• Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar (TMK 23)
• Anne ve babanın çocuk malları üzerindeki kullanma hakkı (TMK 838)
• Oturma Hakkı (TMK 823)
• Diğer irtifak hakları (TMK 677)
• Manevi tazminat talepleri (TBK 56,58)
• Ölünceye kadar bakma alacaklısının hakkı ( TBK 619/1)

gösterilebilir. Taşınmazın bütünleyici parçaları, taşınmazdan ayrı bir şekilde haczedilemezler.

2- İİK md. 82’ye Göre Tamamı Haczedilmeyen Mal ve Haklar

İcra ve İflas Kanunu‘nun 82. maddesine göre, tamamı haczedilemeyen mal ve haklar 13 bent şeklinde sayılmıştır. Konuyla ilgili icra avukatı ile görüşmeniz sizler için faydalı olacaktır.

2.1- Devlet Malları

Devlet mallarının haczedilememesi kamu düzenine ilişkindir, bu malların haczedilemeyeceği süresiz şikayet yoluyla ileri sürülebilmektedir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na göre, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ve özel bütçeli kamu idarelerinin malları devlet malı olarak kabul edilmektedir.

Yargıtay’a göre, bir kurumun özel kanununda kamu tüzel kişisi olarak tanımlanması, başlı başına mallarının haczedilemeyeceği anlamına gelmez. Özel kanununda mallarının haczedilemeyeceğinin belirtilmiş olması gerekir.

2.2- Ekonomik Faaliyeti, Bedeni Çalışmasına Dayanan Borçlunun Mesleğini Sürdürebilmesi İçin Gerekli Olan Her Türlü Eşya

Borçlunun, ekonomik faaliyetinin bedeni çalışmasına dayandığının kabulü içim önemli olan, mesleğini icra eden borçlunun kişisel çalışma ve faaliyetinin ön planda olması gerekmesidir.

Borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan eşyanın değeri fazla ise bu eşya haczedilerek satılır. Satış tutarından, borçlunun haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılır.

2.3- Borçlu ve Aynı Çatı Altında Yaşayan Aile Bireylerine Ait Kişisel Eşya İle Ailenin Ortak Kullanımına Hizmet Eden Tüm Ev Eşyası

Borçlunun ve aynı evde yaşayan aile bireylerinin kişisel eşyaları haczedilemez. Aynı şekilde ailenin ortak kullanımına tahsis edilmiş olan tüm ev eşyaları da haczedilemez malvarlıkları arasındadır. Ancak kişisel olup olmadığına bakılmaksızın; para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gidi kıymetli şeyler her durumda haczedilebilir.

2.4- Çiftçinin Kendisinin Ve Ailesinin Geçimi İçin Zaruri Olan Eşyalar, Çiftçi Olmayanların Sanat Ve Mesleği İçin Lüzumlu Olan Araç ve Gereçleri ile Kitapları ve Ayrıca Arabacı, Kayıkçı, Hamal Gibi Küçük Nakliye Erbabının Geçimlerini Sağlayan Nakil Araçları

Borçlu çiftçinin, kendisinin ve ailesinin geçimini devam ettirebilmek için zorunlu olan arazi ve çift hayvanları, nakil araçları ve tarım aletleri haczedilemez. Yargıtay’a göre, bu nedene dayalı olarak yapılacak haczedilmezlik şikayeti kişiye sıkı sıkıya bağlıdır. Şikayetçi borçlunun ölümü durumunda, mirasçıların haczedilmezliğe ilişkin şikayet yargılamasını sürdürmeleri mümkün değildir.

Borçlu çiftçi değilse, meslek ve sanatı için ihtiyacı olan araç ve gereçleri ile kitapları haczedilemez. Arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye işleri yapanların geçimini sağlayan nakliye araçları haczedilemez.

Ticari araç ve bu aracın çalıştığı hat (plaka) birbirinden bağımsız ekonomik değerlerdir. Aracın kendisi ve hattın ayrı ayrı hacze konu olması mümkündür.

2.5- Borçlu ve Ailesinin Geçimi İçin Gerekli Hayvanlar ile Bunların Üç Aylık Yem ve Yataklıkları

Borçlu ve ailesinin geçimi için gerekli ise, borçlunun seçeceği bir süt veren mandası ve ineği ya da üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları haczedilemez. Bunun için borçlunun çiftçi olması gerekmez.

2.6- Borçlunun ve Ailesinin Yiyecek ve Yakacakları ile Borçlu Çiftçi ise Tohumluğu

Borçlunun ve ailesinin 2 aylık yiyecek ve yakacakları ile borçlu çiftçi ise gelecek mahsul için ihtiyacı olan tohumluğu haczedilemez.

2.7- Borçlunun ve Ailesinin Geçinmeleri İçin Zorunlu Olan Bağ, Bahçe ile Gerekli Olan Araç ve Gereç

Borçlu bağ, bahçe, meyve veya sebze yetiştiricisi ise, kendisi ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan bağ, bahçe ve bu işlerde kullandığı araç ve gereçler haczedilemez. Bahçenin haczedilemez olabilmesi için işlenmesi gerekir. Ekilmeyen bahçe haczedilebilir.

2.8- Haczolunmamak Üzere Kurulmuş Ömür Boyu Gelirler

İcra ve İflas Kanunu’na göre, haczolunmamak üzere kurulmuş ömür boyu gelirler haczedilemez.

2.9- Ordu ve Kolluk Hizmetlerinden Malulen Emekli Olanlara Bağlanan Emekli Maaşları ile Bir Kısım Maaş, Tazminat ve İkramiyeler

Devletin ordu ve kolluk hizmetlerinden malul olanlara bağladığı emekli maaşları ve bu hizmetlerin ifası nedeniyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava, denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri haczedilemez.

2.10- Bir Yardımlaşma Sandığı veya Derneği Tarafından Hastalık, Zorunluluk ve Ölüm Gibi Durumlarda Bağlanan Maaşlar

Örneğin, baro yardımlaşma sandığının veya Kızılay’ın yaptığı yardımlar haczedilemez.

2.11- Tazminat Olarak Zarar Görenin Kendisine veya Ailesine Toptan veya İrat Şeklinde Verilen ya da Verilmesi Gereken Paralar

Vücut veya sağlığa zararların tazmini için zarar görenin kendisini veya ailesine verilen ya da verilmesi gereken tazminatlar haczedilemez.

2.12- Borçlunun Haline Münasip Evi

Borçlunun haline münasip evi (ihtiyaçlarına yetecek kadar olan) evi haczedilemez. Ev, yerel adetlere göre, konut olmaya elverişli olan yerdir. Bağımsız ev, apartman dairesi, paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyeti payı da bu anlamda haczedilemeyen mal ve haklar arasındadır.

Konuya ilişkin olarak ”Meskeniyet İddiası” adlı makalemizde detaylı bilgi verilmiştir.

2.13- Öğrenci Bursları

Öğrenci bursları haczedilemez.

Bir Kısmı Haczedilemeyen Malvarlığı Değerleri

Hem İcra ve İflas Kanunu’nda, hem de özel kanunlarda bir kısmının haczedilemeyeceği belirtilen mal ve haklar bulunmaktadır.

İcra ve İflas Kanunu’na göre bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklar şu şekildedir:

• Maaşlar, ödenekler ve her türlü ücretlerin bir kısmı haczedilebilir. Borçlunun, bedeni veya fikri çalışmasının karşılığı olan her türlü ücret ödemesi bu kapsamdadır.
• İntifa hakları ve bu hakların hasılatının bir kısmı haczedilebilir.
• İlama Bağlı Olmayan Nafakalar kısmen haczedilebilir. İlama bağlı nafakalar hiçbir şekilde haczedilemez.
• Sigortalar veya emekli sandıkları tarafından tahsis edilen gelirlerin bir kısmı haczedilebilir.

İcra ve İflas Kanunu’nda bir kısmı haczedilemeyen mallar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için gerekli olan ve icra memurunca takdir edilen tutar çıkarıldıktan sonra haczedilebilir. Ancak haczedilecek tutar, bunların dörtte birinden (1/4) az olamaz. Yani borçlunun aldığı ücretin tamamı, kendisinin ve ailesinin geçimini sağlayamıyor olsa bile en az dörtte birinin haczedilmesi zorunludur.

Yurtdışından bağlanan emekli maaşları da bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklardan sayılmaktadır.

Özel kanunlarda bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklara şu örnekler verilebilir:

• İsçi Ücretleri: İş Kanunu’na göre, işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez. Yargıtay’a göre, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatının ücretten sayılacağına ilişkin bir kanun maddesi bulunmadığından bu tazminatların tamamı haczedilebilir.
• Nemanın, toplu iş sözleşmesi farkının ve ikramiyenin en fazla dörtte birinin haczi mümkündür.
• Emekli ikramiyesinin tamamının haczi mümkündür.
• Fazla mesai, evlilik, çocuk zamları veya primleri, ayni yardımlar, hafta ve genel tatil ücretleri gibi esas ücrete ek ödemeler haczedilemez.

Konu Hakkında SSS