İhtiyati Haciz Ne Demek?

İhtiyati haciz, para alacaklarının güvence altına alınması için borçlunun malvarlığına mahkeme kararıyla geçici el koyulmasıdır. Alacaklının, henüz kesin haciz isteme yetki ve hakkının olmadığı bir dönemde, para alacağını güvence altına alabilmek için mahkeme kararıyla borçlunun mal varlığı değerlerine geçici olarak el koyulmasını istemesidir. Konuyla ilgili olarak icra avukatı ile görüşmeniz sizler için faydalı olacaktır.

İhtiyati haciz, bir dava değildir, geçici bir hukuksal koruma niteliğindedir. Yargıtay‘a göre, asıl icra takibi işlemine yardımcı olan, para alacağına güvence sağlayan, icra takibi veya davadan önce ya da sonra uygulanan bir tedbirdir, ancak bir icra takip işlemi değildir.

Yargıtay’a göre, tedbirin onu da kapsadığı kararda belirtilmediği sürece icra takibinin durdurulmasına yönelik tedbir kararı, ihtiyati haczin uygulanmasına engel değildir.

İhtiyati Haciz Şartları Nelerdir?

1- Para Alacağı Olmalı

Alacağın para alacağı veya para olarak istenebilecek bir alacak olması gerekir. Yargıtay’a göre, teminat alacakları için ihtiyati haciz kararı verilemez, yalnızca para alacakları için öngörülmüştür ve teminatın depo edilmesi için bu karar verilemez.

2- Alacak Rehinle Güvence Altına Alınmamış Olmalı

Rehin, alacak için yeterince güvence sağlamaktadır. Alacak rehinle güvence altına alınmışsa, rehinli malın değerinin alacağı karşıladığı oranda ihtiyati haciz istenmesi mümkün değildir. Rehinli malın değeri, alacağın tamamını karşılamıyorsa, bakiye kısım için talep edilebilir.

3- İhtiyati Haciz Nedenlerinden Biri Bulunmalı

Genel neden, para alacağının ödenmemesidir. Kural olarak para alacağının vadesi gelmişse yani muaccel olmuşsa ihtiyati haciz istenebilir. Talep edilebilmesi için vadenin gelmiş olması yeterlidir, ayrıca borçlunun temerrüde düşürülmesi veya borçluya ihtar çekilmesi gerekmez.

Türk Borçlar Kanunu’na göre, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça veya hukuki ilişkinin özelliğinden anlaşılmadığı sürece her borç doğumu anında muaccel hale gelir. İhtar, borçluyu temerrüde düşürmek için gereklidir ve ihtiyati haciz kararı verilebilmesi için borçlunun temerrüde düşürülmüş olması gerekmez.

Vadesi Gelmemiş Alacak İçin İhtiyati Haciz

Daha önce ifade edildiği üzere, genel kural vadesi gelmiş alacaklar için ihtiyati haciz istenebilmesidir. Ancak belirli şartlar varsa, vadesi gelmeyen yani muaccel olmayan alacaklar için de ihtiyati haciz istenebilmektedir. Vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati haciz istenebilmesinin şartları İcra ve İflas Kanunu’nun 257/2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre,

• Borçlunun belirli bir yerleşim yeri yoksa,
• Borçlu, taahhütlerinden kurtulmak amacıyla mallarını gizlemişse, kaçırmışsa, kaçmaya hazırlanmışsa, kaçmışsa veya alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemler yapmışsa,

alacağın vadesi gelmemiş olsa bile borçlunun malvarlığının ihtiyaten haczi talep edilebilir.

4- Alacağın Varlığı Yaklaşık Olarak İspat Edilmiş Olması

İhtiyati haciz kararı verilebilmesi için alacağın mahkeme nezdinde yaklaşık olarak ispat edilmiş olması yeterlidir. Buna yaklaşık ispat kuralı denir. Usul hukuk kurallarına göre, kesin bir şekilde alacağın varlığı ve muaccel olduğunun ispatı aranmaz. Alacaklının, mahkemeye yeterli kanaat oluşturacak delilleri göstermesi yeterlidir.

İİK 257 İhtiyati Haciz

İhtiyati haciz, İcra ve İflas Kanunu 257 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre;

”Rehinle temin edilmemiş ve vadesi gelmiş bir para borcunun alacaklısı, borçlunun yedinde veya üçüncü şahısta olan taşınır ve taşınmaz mallarını ve alacaklarıyla diğer haklarını ihtiyaten haczettirebilir.
Vadesi gelmemiş borçtan dolayı yalnız aşağıdaki hallerde ihtiyati haciz istenebilir:
1 – Borçlunun muayyen yerleşim yeri yoksa;
2 – Borçlu taahhütlerinden kurtulmak maksadıyla mallarını gizlemeğe, kaçırmağa veya
kendisi kaçmağa hazırlanır yahut kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlâl eden hileli
işlemlerde bulunursa;

İhtiyati Haciz Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli mahkeme, genel hükümlere göre belirlenir. İcra mahkemesi ihtiyati haciz kararı veremez. Görevli mahkeme, uyuşmazlığın türüne göre asliye ticaret, asliye hukuk, tüketici, iş mahkemesi vb. olabilmektedir.

Yetkili mahkemenin belirlenmesinde genel hükümler uygulanır. Kamu düzenine ilişkin yetki durumu söz konusu olmadıkça mahkeme, yetkisizlik kararı veremez. Genel hükümlere göre, borçlunun dava tarihindeki yerleşim yeri yetkilidir. Sözleşmenin yapıldığı yer, sözleşmenin ifa yeri, haksız fiilde zararın meydana geldiği yer mahkemeleri de yetkilidir.

İhtiyati haciz yargılamasında mahkeme, iki tarafı dinleyip dinlememekte serbesttir. Karşı taraf dinlenilmeden de alacaklının talebi üzerine borçlunun malvarlıklarının ihtiyaten haczine karar verilebilir.

İhtiyati haciz yargılamasında tam ispat şartı aranmaz. Yaklaşık ispat kuralı yani gerçeğe benzerlik karinesi ilkesince alacağın varlığının ispat edilmesi yeterlidir.

Dava Devam Ederken İhtiyati Haciz

Alacaklı dava açtıktan sonra, yani dava devam ederken ihtiyati haciz talebinde bulunacaksa, bu talebini yalnızca davaya bakan mahkemeden isteyebilir.

İhtiyati Hacizde Teminat

Kural olarak ihtiyati hacze karar veren mahkeme, bu kararla birlikte teminata da karar verir. Teminatın amacı, alacaklının hacizde haksız çıkması ihtimalinde, borçlunun ve üçüncü kişilerin uğradığı zararların bu teminattan karşılanmasıdır. Teminatın tutarı ve şekli, Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 87’ye göre belirlenir. Buna göre;

” (1) Bir davada verilecek teminatın tutarını ve şeklini hâkim serbestçe tayin eder. Ancak, tarafların teminatın şeklini sözleşmeyle kararlaştırmaları hâlinde, teminat ona göre belirlenir.

(2) Teminatı gerektiren durum ve koşullarda değişiklik olması hâlinde, hâkim teminatın azaltılması, artırılması, değiştirilmesi ya da kaldırılmasına karar verebilir.”

Teminat, borçlunun ve üçüncü kişilerin zararını karşılamak üzere alınmaktadır. Teminat geri verilmeden önce borçlu ve üçüncü kişilerin bir zarara uğrayıp uğramadığının araştırılması gerekir. Bunun için borçluya zarara uğramışsa dava açması veya dava açmışsa buna yönelik belge sunması için süre verilmek suretiyle muhtıra gönderilir. Muhtırada süresi içinde dava açmaması veya belge sunmaması halinde teminatın iade edileceğinin yazılması gerekir.

İlama Dayalı İhtiyati Haciz

Alacağı ilama dayanan alacaklının, ilamlı takibe geçmeden ihtiyati haciz ile alacağını güvence altına almak istemesinde hukuki yararı vardır. Yani ilama dayanarak ihtiyati haciz talep edilebilir.

• Alacak ilama dayanıyorsa teminat alınmaz.
• Alacak, ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyorsa teminat alınıp alınmayacağı mahkemenin takdirindedir.
• Alacak bir ilam veya ilam niteliğinde bir belgeye dayanmıyorsa, belgenin niteliği ne olursa olsun teminat alınması gerekir.

Kanunlarda açıkça düzenlenen istisnalar dışında, teminat gösterilmeden ihtiyati haciz kararı verilemez.

İhtiyati Haciz Kararının İnfazı

Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde kararın uygulanmasını yani infazını veya icrasını, kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesinden talep edebilir. Aksi halde, yani 10 günlük sürenin geçirilmesi halinde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar.

İhtiyati haciz kararı, takip başladıktan sonra verilmişse, bu kararın infazı asıl takip dosyasından istenebilir. Asıl takip dosyası yerine başka bir takip dosyasından infaz edilemez.

İhtiyati haciz koyduran alacaklı satış isteyemez. İhtiyati haciz, kesin hacze dönüşmedikçe satış hakkı vermez, taşınmazın üçüncü kişilere devir ve temlikini engellemez. borçlunun malları üzerinde hacizde öncelik (rüçhan) hakkı vermez.

İhtiyati Haciz Kararının Kaldırılması

İcra ve İflas Kanunu’na göre ihtiyati haciz kararının ortadan kaldırılması iki şekilde mümkündür. Bunlardan birincisi, itiraz; ikincisi ise teminat göstermedir.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz

Karara karşı borçlu ve menfaati zedelenen üçüncü kişiler itiraz edebilirler. Borçlu; mahkemenin yetkisine, ihtiyati haciz nedenlerine ve teminata ilişkin itirazda bulunabilir. Ancak üçüncü kişiler, mahkemenin yetkisine itiraz edemez.

İhtiyati Hacze İtiraz Sebepleri

İtiraz nedenlerine şunlar örnek gösterilebilir:

• Mahkemenin yetkisiz olması
• Teminatın yetersiz olması
• Alacağın vadesinin gelmemiş olması
• Alacağın rehinle teminat altına alınmış olması
• Aynı borç için ikinci kez ihtiyati haciz kararı verilmesi

İhtiyati Hacze İtiraz Süresi

İhtiyati haciz kararı verilirken borçlu dinlenmemişse, kendisine itiraz hakkı tanınmıştır; ancak borçlu dinlenerek karar verilmişse itiraz edemez. Karara karşı, kararı veren mahkemede itiraz edilebilir. Karara karşı 7 gün içerisinde itiraz edilebilir ve bu süre hak düşürücü niteliktedir. 7 günlük süre, ihtiyati haciz kararı borçlu hazırken icra edilmişse haczin icra edildiği, borçlunun yokluğunda yapılan ihtiyati hacizlerde ise haciz tutanağının borçluya tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

İtirazın İncelenmesi

Mahkeme itiraz üzerine tarafları duruşmaya çağırır. Taraflar mazeretsiz olarak duruşmaya gelmeseler dahi dosya üzerinden yaptığı inceleme neticesinde itirazı kabul veya reddeder. Mahkeme, öne sürülen itiraz nedenleriyle sınırlı olarak inceleme yapar. İtiraz üzerine verilen kararlara karşı itiraz edilebilir.

Teminat Karşılığında İhtiyati Haczin Kaldırılması

İcra ve İflas Kanunu madde 266’ya göre borçlu, borçlu teminat karşılığı ihtiyati haczin kaldırılmasını sağlayabilir. Teminat gösterilmesi üzerine ihtiyati haciz, gösterilen teminat üzerinde devam eder. Gösterilebilecek teminat türleri şunlardır:

• Para
• Rehin veya hisse ya da tahvil depo etmek
• Taşınmaz rehni
• Kesin ve süresiz banka teminat mektubu

Para dışındaki teminatlar, ancak mahkemenin uygun görmesi halinde ihtiyati haczin kaldırılması için teminat gösterilebilir. Gösterilecek teminatın miktarı, ihtiyati haciz kararında gösterilen borç tutarı kadar olmalıdır.

İhtiyati Haczin Kaldırılması Görevli Mahkeme

Teminat karşılığı ihtiyati haczin kaldırılması , kararı veren genel mahkemeden istenir. Ancak takibe başlandıktan yani esasa geçildikten sonra bu yetki icra mahkemesine geçer. Takibe başlandıktan sonra, henüz kesinleşmemiş olsa bile ihtiyati haczin kaldırılması taleplerinde icra mahkemesi görevlidir.

İhtiyati Haczi Tamamlayan Merasim

Dava açmadan veya takip başlatmadan önce ihtiyati haciz kararı almış ve borçlunun mallarına haciz koydurmuş olan alacaklı, 7 gün içerisinde borçluya karşı icra takibi başlatmalı veya dava açmalıdır. 7 günlük süre hak düşürücü niteliktedir. Aksi halde, 7 günün sonunda ihtiyati haciz, kendiliğinden hükümsüz hale gelir.

İhtiyati haciz kararı sonra alacaklı tarafından girişilen icra takibinde borçlu, ödeme emrine itiraz ederse, itiraz derhal alacaklıya tebliğ edilir. Alacaklı itirazın tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde icra mahkemesinde itirazın kaldırılması veya genel mahkemede itirazın iptali davası açmazsa ihtiyati haciz kendiliğinden hükümsüz hale gelir.

İhtiyati Haczin Kesin Hacze Dönüşmesi

Genel haciz yoluyla takipte borçlu, süresi içinde ödeme emrine itiraz etmez veya itirazı icra mahkemesinde kaldırılır ya da genel mahkemede iptal edilirse, ihtiyati haciz kendiliğinden kesin hacze dönüşür ve alacaklı, hacizli malların satışını talep edebilir.

Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte ise, 10 günlük ödeme süresinin sonra ermesiyle ihtiyati haciz kesin hacze dönüşür.

İhtiyati Hacizden Kaynaklanan Tazminat Davası

Alacaklı, haksız bir şekilde ihtiyati haciz kararı alarak borçlunun malları üzerine haciz koydurmuş olabilir. Bundan kaynaklı olarak da borçlu veya üçüncü kişiler zarara uğramış olabilir. İşte bu durumda uğranılan zararın tazmini alacaklıdan talep edilebilmesi için tazminat davası açmak gerekir.

İhtiyati Hacizden Kaynaklanan Maddi Tazminat Davası

Bu davada alacaklının kusursuz sorumluluğu vardır. Yani haksız bir şekilde borçlunun mallarına ihtiyati haciz kararıyla haciz koyduran alacaklı, kusuru olmasa da fedakarlığın denkleştirilmesi esasına göre sorumludur. Yani haksız ihtiyati hacizden maddi bir zarar doğmuşsa alacaklı, kusuru olmasa bile zarar görene tazminat ödemekle yükümlüdür.

Alacaklının zarardan sorumlu tutulabilmesinin şartları şu şekildedir:

• Alınan ihtiyati haciz kararı borçlunun malları üzerinde uygulanmış olmalıdır.
• Alacaklı haksız çıkmalıdır.
• Borçlu ya da üçüncü kişi haksız ihtiyati hacizden dolayı zarar görmüş olmalıdır.
• Zarar ile haksız ihtiyati haciz uygulaması arasında uygun nedensellik bağı bulunmalıdır.

İhtiyati Hacizden Kaynaklanan Manevi Tazminat Davası

Haksız olarak uygulanan ihtiyati haciz kaynaklı manevi zararlar için alacaklının kusurlu olması gerekir. Alacaklının haksız ihtiyati hacizde kusuru yoksa manevi tazminata mahkum edilemez.

Alacaklı aleyhine manevi tazminata hükmedilebilmesinin şartları şu şekildedir:

• Aleyhine ihtiyati haciz uygulanan kişinin kişilik haklarına hukuka aykırı bir şekilde saldırıya uğramış olmalıdır.
• Alacaklı kusurlu olmalıdır.
• Manevi bir zarar olmalıdır.
• Manevi zarar ile haksız ihtiyati haciz arasında uygun nedensellik bağı bulunmalıdır.

İhtiyati hacizden kaynaklanan tazminat davası, iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre, ihtiyati haczin kaldırılması veya hükümsüz kalması tarihinden itibaren başlar.

Konu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular