İhtiyati Tedbir

İhtiyati tedbir, ileride açılacak veya açılmış bir davanın, etkisiz veya anlamsız kalmasını önlemek için başvurulan geçici hukuksal bir koruma türüdür. Geçici hukuki koruma, hak arama özgürlüğünün en etkili unsurlarından biridir. İhtiyati tedbir ise en sık başvurulan hukuki koruma türlerinden biridir. Konuyla ilgili olarak avukat desteği almanızın sizler için faydalı olacağını belirtmek isteriz.

İhtiyati Ne Demek?

İhtiyati kelimesi, ‘ilerisi göz önüne alınarak yapılan’ veya ‘ilerisi düşünülerek alınan önlem’ anlamlarına gelmektedir. Türk Dil Kurumuna göre ihtiyat, herhangi bir konuda ileriyi düşünerek ölçülü davranma, sakınma ya da gereğinden fazla olup saklanan şey, yedek anlamlarında kullanılmaktadır.

İhtiyati Tedbir Nedir?

Kural olarak paradan başka şeyler için ihtiyati tedbir istenebilir, para ve teminat alacakları istenemez. Bir şeyi verme veya yapma biçimindeki taleplere yönelik davalarda da, dava konusu için tedbir talep edilebilir.

Tedbir kararı yalnızca, ‘uyuşmazlık konusu’ konusu hakkında verilebilir. Tedbir talebinin konusunu, taraflar arasında uyuşmazlığının var olduğu mallar oluşturur. Davacının açtığı veya açacağı davanın konusu olan şey üzerinde ihtiyati tedbir uygulanabilir.

Teminat, düzenleme veya edim amacıyla ihtiyati tedbir kararı verilebilir. İhtiyati tedbirle, dava sonucunda elde edilmesi muhtemel bir hak güvence altına alınabilir, uyuşmazlık konusu hukuki ilişki geçici olarak düzenlenebilir veya bir hakkın geçici olarak ifa edilmesi sağlanabilir.

İhtiyati tedbirle esasa ilişkin karar arasında mutlak surette bir bağımlılık ilişkisi yoktur. Yani ihtiyati tedbire karar verilmesi, davanın kabulü anlamına gelmez. Tedbir talebinin reddedilmiş olması da, davanın reddedileceğini göstermez.

İhtiyati Tedbir Şartları

Tedbir kararı verilebilmesi için aşağıdaki şartların varlığı aranır:

1- Mevcut durumda ortaya çıkması muhtemel bir değişme nedeniyle hak kaybı, sakınca veya ciddi bir zarar doğacağı endişesinin varlığı olmalıdır. Sakınca ve zararı hakim takdir eder ve tedbir kararı, önemi bir zararın veya tehlikenin önlenmesini amaçlar.

2- Haklılık, yaklaşık olarak ispat edilmelidir. Tedbir talep eden taraf, ihtiyati tedbir nedenini ve türünü açıkça belirtmelidir. Tedbir kararı verilmesi için talep eden tarafın, davanın esası bakımından haklı olduğunu yaklaşık olarak ispat etmesi gerekir.

3- Talep edenin dava ehliyeti ve hukuki yararının olması gerekir.

4- Tedbir talep eden, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları zararı karşılayacak miktarda teminat göstermelidir. Uygulamada uyuşmazlık konusu mal veya hakkın % 10-15’i oranında teminat istenmektedir.

Tedbir talebi resmi bir belgeye, kesin bir kanıta dayanıyor veya durum ve koşullar gerektiriyorsa, gerekçesi açıkça belirtilmek koşuluyla teminat alınmamasına karar verilebilir. Adli yardımdan yararlananların teminat göstermesi gerekmez. Devlet tedbir talebinde bulunurken teminattan bağışık değildir.

5- Giderlerin ödenmesi gerekir. Davadan önce talep edilen tedbir kararında başvurma harcı ve maktu karar ve ilam harcı, dava açılırken istenen tedbirde ise başvurma harcı ve dava esas değerine göre nispi karar ve ilam harcının 4’te 1’i peşin olarak alınır. Konuyla ilgili olarak ihtiyati haciz ne demek başlıklı makalemiz de ilginizi çekebilir.

HMK İhtiyati Tedbir

Hukuk Muhakemeleri Kanunu‘nda düzenlenen en önemli geçici hukuki korumalardan biri olan ihtiyati tedbir, kanunun 389 ile 399. maddeleri arasında düzenlenmiştir. İlgili maddelerde sırasıyla;

• İhtiyati tedbirin şartları (HMK m.389)
• İhtiyati tedbir talebi (HMK m.390)
• İhtiyati tedbir kararı (HMK m.391)
• İhtiyati tedbirde teminat gösterilmesi (HMK m.392)
• İhtiyati tedbir kararının uygulanması (HMK m.393)
• İhtiyati tedbir kararına karşı itiraz (HMK m.394)
• Teminat karşılığı tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılması (HMK m.395)
• Durum ve koşulların değişmesi sebebiyle tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılması (HMK m.396)
• İhtiyati tedbiri tamamlayan işlemler (HMK m.397)
• Tedbire muhalefetin cezası (HMK m.398)
• Tazminat (HMK m.399)

halleri düzenlenmiştir.

İhtiyati Tedbir Kararı

Tedbir, dava açılmadan önce, dava açılırken veya dava esnasında talep edilebilir. Dava açılmadan isteniyorsa, esas hakkında görevli ve yetkili mahkemeden talep edilmelidir. Dava açılırken veya davanın görülmesi esnasında isteniyorsa, asıl davanın görüldüğü mahkemeden talep edilir.

Tedbir kararı, dava açılmadan önce talep edilmişse, kararın uygulanmasının talep edildiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde esas hakkında dava açılmak zorundadır. Aynı süre içerisinde davanın açıldığına ilişkin evrakın kararı veren mahkemeye sunulması gerekir, aksi halde tedbir kararı kendiliğinden kalkar.

Zorunlu arabuluculuk hallerinde, dava açılmadan önce tedbir kararı verilmişse, iki haftalık dava açma süresi, arabuluculuğa başvurulmasından son tutanağın düzenlenmesine kadar işlemez.

İhtiyati tedbir yargılaması basit yargılama usulüne tabidir, adli tatilde tedbir kararı verilebilir. Tedbir talebinde bulunanın haklarının derhal korunması gerekiyorsa mahkeme, karşı tarafı dinlemeden de tedbir kararı verebilir. İhtiyati tedbire karar verilebilmesi için tam ispat aranmaz, yaklaşık ispatın sağlanması yeterlidir.

Mahkeme yaptığı inceleme üzerine tedbir talebinin kabulü veya reddine karar verir. Bu karar, geçici niteliktedir ve gerçek anlamda kesin hüküm etkisi doğurmaz.

Kararın Uygulanması

Mahkeme tedbire konu olan mal veya hakkın muhafazaya alınması veya yediemine tevdiini ya da bir şeyin yapılması veya yapılmaması şeklinde sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı önleyecek her türlü tedbire karar verebilir.

Tedbir kararında;

• Talep edenin, varsa yasal temsilcisinin ve vekilinin adı, soyadı, yerleşim yeri, kimlik numarası
• Karşı tarafın adı, soyadı ve yerleşim yeri
• Tedbirin açık ve somut bir şekilde gerekçesi ve dayandığı deliller
• Tereddüde yer vermeyecek şekilde neyin üzerine, ne tür bir tedbire karar verildiği
• Talep edenin ne türde ve tutarda teminat göstereceği

belirtilmelidir.

Tedbir talebi bir dava değildir, zamanaşımını kesmez ve hak düşürücü süreye etkisi yoktur. Tedbir kararı alacağı muaccel hale getirmez, borçluyu temerrüde düşürmez. Hacizde sıra cetvelinde öncelik hakkı yoktur.

Uygulanması için kararın, talep edene tefhim veya tebliğinden itibaren bir hafta içerisinde, kararı veren mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya tedbir konusu mal veya hakkın bulunduğu yer icra dairesinden talepte bulunulması gerekir. Aksi halde, yasal süre içinde dava açılmış olsa dahi tedbir kendiliğinden hükümsüz kalır.

Tapuya İhtiyati Tedbir Nasıl Konulur?

Mahkeme, yaptığı inceleme neticesinde tedbir talebini kabul ederse, uyuşmazlık konusu malın ekonomik değerinin % … oranında teminat gösterilmesi şartıyla … Ada, …. Parsel numaralı taşınmazın üçüncü kişilere devirlerinin önlenmesi amacıyla talep dilekçesinde belirtilen … TL miktarla sınırlı olmak üzere ihtiyati tedbir kararı konulmasına karar verir.

İhtiyati tedbir talep eden, kararın tefhim veya tebliğinden itibaren 1 hafta içerisinde teminatı, kararı veren mahkeme veznesine yatırır ve mahkemenin yargı çevresindeki veya taşınmazın bulunduğu yerdeki icra dairesinden kararın uygulanmasını talep eder. İcra müdürlüğü taşınmazın bulunduğu tapuya yazı yazmak suretiyle taşınmaz üzerindeki tedbir kararının ”ihtiyati tedbir/davalıdır” şeklinde sicile şerh düşülmesini sağlar.

Tedbirin amacı, uyuşmazlık ve dava konusu taşınmazın üçüncü kişilere devrini önleyerek davacının hak kaybına uğramasına engel olmaktır.

Araçta İhtiyati Tedbir Nedir?

Mahkeme, tedbire konu olan mal veya hakkın muhafaza altına alınması veya bir yediemine tevdii ya da bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi, sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı engelleyecek her türlü tedbire karar verebilir. ( HMK 391)

Mahkeme, uyuşmazlık konusu aracın, % … oranında teminat gösterilmesi koşuluyla araç üzerine, üçüncü kişilere devrinin önlenmesi amacıyla talep dilekçesinde bildirilen … TL miktarla sınırla olmak üzere ihtiyati tedbir konulmasına karar verir.

İhtiyati tedbir talep eden, kararın tefhim veya tebliğinden itibaren 1 hafta içerisinde teminatı, kararı veren mahkeme veznesine yatırır ve mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesinden kararın uygulanmasını talep eder. İcra müdürlüğü aracın bağlı bulunduğu emniyet müdürlüğüne yazı yazmak suretiyle araç üzerindeki tedbir kararının ”ihtiyati tedbir/davalıdır” şeklinde sicile şerh düşülmesini sağlar.

Banka Hesabına İhtiyati Tedbir Kararı

Talep halinde banka hesaplarına da tedbir konulması mümkündür. Banka mevduat hesaplarının çekişme konusu olması halinde, üçüncü kişilere devrinin önlenmesi amacıyla tedbir kararı alınabilir. Mahkeme yaptığı inceleme neticesinde talebi uygun görürse, belirli bir teminat karşılığında banka mevduat hesaplarına ihtiyati tedbir konulmasına karar verir.

Tedbir talep eden süresi içinde teminatı yatırması ve kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesinden talep etmesi halinde ilgili bankaya ihbarname gönderilerek hesaptaki paraya bloke konulması sağlanır.

Tapu Üzerindeki İhtiyati Tedbir Nasıl Kalkar?

Tedbir kararının etkisi, aksi mahkemece belirtilmediği sürece, uyuşmazlığa konu davada verilecek olan nihai kararın kesinleşmesine kadar devam eder. Mahkemece verilen tedbir kararı, uyuşmazlık konusu malın devrini engellemekle birlikte, söz konusu malın cebri icra yoluyla satışına engel değildir. Taşınmaz, taşınır veya banka mevduat hesabı üzerindeki tedbir kararı, 3 şekilde kaldırılabilir. Bunlar, Karara itiraz ve kanun yoluna başvurma, teminat gösterme, tedbirin sona ermesi halleridir.

Karara İtiraz ve Kanun Yoluna Başvurma

Karşı taraf dinlenilmeden verilen ihtiyati tedbir kararına karşı, itiraz mümkündür. Aksi kararda belirtilmedikçe itiraz kararın icrasını durdurmaz. Karar verilirken karşı taraf mahkemece dinlenilmiş ve tedbir kararı verilmişse artık itiraz edilemez.

Yokluğunda tedbir kararı verilen karşı taraf, tedbir uygulanırken hazır bulunuyorsa tedbirin uygulanmasından itibaren, tedbir uygulanırken orada değilse tutanağın kendisine tebliğinden itibaren 1 hafta içinde, ihtiyati tedbirin şartlarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin olarak kararı veren mahkemeye itiraz edebilir.

İtiraz dilekçeyle yapılır. İtiraz eden, itiraz sebeplerini ve bunları belgeleyen delilleri açıkça göstermelidir. Mahkeme, tarafları dinlemek üzere davet eder, gelmeseler de dosya üzerinden itirazın reddine, tedbirin kaldırılmasına veya değiştirilmesine karar verir.

Kanun yoluna başvuru ise şu şekilde ilerler:

• İhtiyati tedbir talep eden tarafın talebi reddedilirse, doğrudan istinaf yoluna başvurabilir.
• Karşı taraf, yüzüne karşı aleyhinde verilen ihtiyati tedbir kararına karşı doğrudan istinafa başvurabilir.
• Karşı taraf, yokluğunda aleyhinde verilen ihtiyati tedbir kararına karşı öncelikle itiraz yoluna, itirazı reddedildiği takdirde istinaf yoluna başvurabilir.

Teminat Gösterme

Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen kişi teminat gösterirse, mahkemece tedbirin kaldırılmasına veya değiştirilmesine karar verebilir. Teminat gösterildiğinde, tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılması noktasında mahkemenin zorunluluğu yoktur. Gerekçesini açıklayarak teminat gösterilse dahi tedbir kararında değişiklik yapmayabilir.

Teminat tutarı, teminatın değiştirilmesi veya kaldırılmasına göre belirlenir. Hakim, teminat türünü serbestçe belirler.

İhtiyati Tedbirin Sona Ermesi

İhtiyati tedbir, karara karşı itiraz ve kanun yoluna başvurulması veya teminat gösterilmesi suretiyle sona erer. Bunlar dışında aşağıdaki hallerde de tedbir son bulur:

• İhtiyati tedbir kararının uygulanması süresi içinde (tefhim veya tebliğden itibaren 1 hafta) talep edilmezse, tedbir kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.
• Davadan önce ihtiyati tedbir kararı alınmış, talep eden kararın uygulanmasını istediği tarihten itibaren 2 hafta içinde esas hakkında dava açmamışsa veya dava açtığına dair evrakı dosyaya koydurtmamışsa, tedbir kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.

İhtiyati Tedbirden Kaynaklanan Tazminat Davası

Haksız tedbirden zarar görenler, zararlarını gidermek için lehine ihtiyati tedbir verilen kişiye karşı tazminat davası açabilirler. Tazminat davası açılabilmesi için lehine tedbir kararı verilen kişinin kusurlu olması aranmaz. Tazminat davası, esas hakkındaki davanın karara bağlandığı mahkemede açılır. Tazminat davası açılabilmesinin şartları şunlardır:

• İhtiyati tedbir kararı uygulanmış olmalı
• Haksız bir ihtiyati tedbir olmalı
• Haksız tedbir dolayısıyla zarar doğmuş olmalı
• Haksız tedbirle zarar arasında uygun nedensellik bağı bulunmalı

Tazminat davası, esas hakkındaki hüküm kesinleştikten veya hüküm yoksa tedbir kararının kalkmasından itibaren 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Konu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular