Ceza Muhakemesi hukukunda ‘istinaf nedir, temyiz ne demek’ soruları internet üzerinden sıklıkla araştırılmaktadır. Makalemizin içeriği ceza muhakemesi hakkındadır. Hukuk muhakemelerine ilişkin istinaf nedir, temyiz ne demek sorularının cevapları bu makalemizde yer almamaktadır. Konuyla ilgili olarak ceza avukatı ile görüşmeniz de sizler için faydalı olacaktır.
İstinaf Nedir?
İstinaf, kelime anlamı itibariyle ‘yeniden başlamak‘ demektir. Türk Dil Kurumu’na göre ise istinaf, ‘Mahkemenin verdiği kararı kabul etmeyerek bir üst mahkemeye götürme’ şeklinde tanımlanmıştır. Kural olarak ilk derece mahkemeleri tarafından verilen nihai kararlar istinaf edilebilir.
İstinaf Mahkemesi Nedir? Ne İş Yapar?
Kanun yollarından biri olan istinaf ile ilgili hükümler, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 272 ve 285. maddeleri arasında düzenlenmiştir. İstinaf incelemesinde, ilk derece mahkemesi tarafından verilen hüküm, istinaf mahkemesi tarafından maddi ve hukuki açıdan gözden geçirilir. Bir mahkeme tarafından cezalandırılan herkes, hakkında verilen ceza kararını daha yüksek bir mahkemeye inceletme hakkına sahiptir. İlk derece mahkemesi tarafından verilen hüküm, esas ve usul bakımından istinaf kanun yolunda incelenir. İstinaf kanun yolu 20 Temmuz 2016 tarihinde hukukumuza girmiştir.
İstinafta yargılamayı Bölge Adliye Mahkemesinin (BAM) ceza dairesi yapar. İstinaf ceza dairelerinin görevi, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev Ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 37. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre Bölge Adliye Mahkemesi ceza dairelerinin görevleri şu şekildedir:
| Ceza dairelerinin görevleri Madde 37- Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin görevleri şunlardır: 1. Adlî yargı ilk derece ceza mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamak 2. Yargı çevresi içerisinde bulunan adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek, 3. Yargı çevresindeki adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmeye hukukî veya fiilî engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir adlî yargı ilk derece ceza mahkemesine nakli hakkında karar vermek, 4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak |
İstinaf Edilebilir Kararlar Ceza
İlk derece mahkemesi tarafından verilen aşağıdaki kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilmektedir.
- İlk Derece Mahkemelerinin Kararları
İlk derece mahkemeleri tarafından verilen kararlara karşı, kanunda belirtilen istisnalar dışında istinaf yoluna gidilebilir. Davanın istinaf edilebilmesi için BAM’ın görev alanına girmesi gerekir.
- Hükme Esas Teşkil Eden Ara Kararlar
Hükümden önce verilen, hükme esas teşkil eden ve başkaca kanun yolu öngörülmemiş ilk derece mahkeme kararlarına karşı hükümle birlikte istinaf kanun yoluna başvurulabilir.
- Diğer Kanunlarda Temyiz Teriminin Kullanıldığı Haller
İstinaf kanun yolunun yürürlüğe girmesinden önce düzenlenmiş olan diğer kanunlarda, temyiz edilebileceği veya Yargıtay’a başvurulacağı belirtilen hükümler hakkında, kural olarak istinafa başvurulabilir.
İstinaf Edilemeyen Kararlar
Aşağıdaki kararlar için istinaf kanun yolu kapalıdır yani istinaf edilemezler:
- 3000 TL adli para cezasına mahkumiyet kararları
Hapis cezasından çevrilen adli para cezaları hariç, üç bin lira dahil adli para cezasına hükmedilen kararlar istinaf edilemez. Kabahatler için de doğrudan istinaf yolu söz konusu değildir.
- Üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan verilen beraat hükümleri
- Durma kararları
- Soruşturma evresinde verilen kararlar
İstinaf Süresi Kaç Gün?
CMK 273/1’e göre istinaf talebi, hükmün açıklanmasından itibaren 7 gün içerisinde, hükmü veren mahkemeye yapılır. Ceza hukukunda istinaf kanun yoluna başvurmak herhangi bir harca tabi değildir. 15 yıl ve üzeri hapis cezaları bölge adliye mahkemeleri tarafından resen incelenir.
istinaf başvurusu, yazılı veya zabıt katibine sözlü olarak yapılabilir. Tutuklu şüpheli veya sanıklar da bulundukları ceza infaz kurumlarından istinaf başvurusunda bulunabilir.
Süresi içinde yapılan istinaf başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller. Hüküm gerekçesiyle açıklanmamışsa, istinafa başvurulduğunun öğrenilmesinden itibaren 7 gün içinde gerekçeli kararın ilgililere tebliğ edilmesi gerekir.
İstinaf başvurusunda, başvurma nedeninin gösterilme zorunluluğu yoktur, istinaf kanun yoluna başvurma iradesinin açıklanması yeterlidir. Ancak cumhuriyet savcısı tarafından yapılan istinaf başvurularında başvuru nedenleri yazılı olarak bildirilmelidir.
Hükümden önce verilmiş hükme esas teşkil eden veya başka bir kanun yolu öngörülmemiş olan ara kararlara karşı da hükümle birlikte istinaf kanun yoluna gidilebilir.
İstinaf dilekçesinde, duruşma talebi edilmesi şart değildir. BAM Ceza dairesi, duruşma talebi olsun veya olmasın kendiliğinden duruşma açılmasına dair karar verebilir. Zira ilk derece mahkemesi kararının denetimi yalnızca hukukilik ile sınırlı değildir, istinaf incelemesinde maddi gerçeğin ortaya çıkarılması da amaçlanmaktadır.
Kimler İstinaf Edebilir?
İlk derece yargılamasında taraf olanlar istinafa başvurabilirler. İlk derece yargılamasının Cumhuriyet savcısı da istinafa gidebilir. Aşağıdaki kişiler istinaf yargılaması talebinde bulunabilirler:
- Cumhuriyet savcısı
- Sanık
- Sanığın kanuni temsilcisi veya eşi
- Taraf vekili veya sanık müdafii olan avukat
- Katılan
- Katılma talebi karara bağlanmamış, talebi reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek şekilde suçtan zarar görenler
Temyiz Ne Demek?
İstinaf nedir, sorusuna yönelik açıklamalardan sonra, temyiz ne demek sorusuna yönelik anlatımlarımıza geçebiliriz. Temyiz, kural olarak bölge adliye mahkemesi tarafından verilen kararların hukuka uygunluğun denetlendiği kanun yoludur.
İstinaf incelemesinde, ilk derece mahkemesi tarafından verilen nihai kararların hem maddi vakıa bakımından hem de usul kuralları bakımından denetim yapılmaktadır. Ancak temyiz incelemesinde maddi vaka denetimi yapılmaz, yani temyiz kanun yolunda maddi gerçek araştırılması yapılmaz, usule ilişkin değerlendirme yapılır.
Temyizi Mümkün Olmayan Kararlar
Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin bozma kararı dışındaki hükümlerine karşı temyiz yoluna başvurulabilir. Temyizi mümkün olmayan kararlar Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 286/2. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
| Temyiz Madde 286 – (1) Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin bozma dışında kalan hükümleri temyiz edilebilir. (2) Ancak; a) İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezaları ile miktarı ne olursa olsun adlî para cezalarına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine dair bölge adliye mahkemesi kararları, b) İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezalarını artırmayan bölge adliye mahkemesi kararları, c) 120 Hapis cezasından çevrilen seçenek yaptırımlara ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen; seçenek yaptırımlara ilişkin her türlü kararlar ve istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar, d) İlk defa bölge adliye mahkemesince verilen ve 272 nci maddenin üçüncü fıkrası kapsamı dışında kalan mahkûmiyet kararları hariç olmak üzere, ilk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dâhil) hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adlî para cezalarına ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararları, e) Adlî para cezasını gerektiren suçlarda ilk derece mahkemelerinden verilen hükümlere ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararları, f) Sadece eşya veya kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları, g) On yıl veya daha az hapis cezasını veya adlî para cezasını gerektiren suçlardan, ilk derece mahkemesince verilen beraat kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları, h) Davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen bu tür kararlar veya istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar, ı) Yukarıdaki bentlerde yer alan sınırlar içinde kalmak koşuluyla aynı hükümde, cezalardan ve kararlardan birden fazlasını içeren bölge adliye mahkemesi kararları, Temyiz edilemez. |
Temyiz Süresi
Temyiz kanun yoluna başvurma süresi 15 gündür. Temyiz talebi, hükmün açıklanmasından sonra 15 gün içerisinde hükmü veren mahkemeye yapılmalıdır. Zabıt katibine sözlü beyanda bulunarak da temyize başvurulabilir. Taraflar hükmün açıklanması esnasında duruşmada hazır iseler, 15 günlük süre hükmün tefhiminden itibaren başlar. Ancak tarafların yokluğunda hüküm açıklanmışsa, kararın tebliğinden itibaren 15 günlük temyiz süresi başlar.
Temyiz Mahkemesi Nedir?
Yargıtay Kanunu’nun 1. maddesine göre Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olup, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile bu Kanun ve diğer kanunların hükümlerine göre görev yapan bağımsız bir yüksek mahkemedir. Halk arasında Yargıtay’a temyiz mahkemesi denilmektedir. Aynı kanunun 13. maddesinde Yargıtay’ın görevleri düzenlenmiştir. Maddeye göre Yargıtay’ın yani temyiz mahkemesinin görevleri şu şekildedir:
- Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümleri ilk ve son merci olarak inceleyip karara bağlamak,
- Yargıtay Başkan ve üyeleri ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekili ve özel kanunlarında belirtilen kimseler aleyhindeki görevden doğan tazminat davalarına ve bunların kişisel suçlarına ait ceza davalarına ve kanunlarda gösterilen diğer davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakmak,
- Kanunlarla verilen diğer işleri görmek.
İstinaf Nedir, Temyiz Ne Demek? Konusu Hakkında SSS
İstinaf ile temyiz kanun yollarındaki temel farklar şu şekildedir:
– İstinaf incelemesinde, olayın hem maddi gerçeği, hem de hukuka uygunluğu denetlenirken temyizde yalnızca hukuka uygunluk denetlenir.
– İstinaf incelemesinde, ilk derece mahkemesinde tartışılmayan olaylar tartışılabilir, ek deliller sunulabilirken; temyizde ek delil sunulması ve tartışılması mümkün değildir.
– İlk derece mahkemesinin verdiği kararda hukuka aykırılık olduğu takdirde istinaf mahkemesi kararı düzeltip kendisi karar verebilirken, temyiz mahkemesi kararı bozuk dosyayı ilk derece mahkemesine gönderir.
– İstinafa mahkemesi davanın esasına yönelik hüküm kurabilir, ancak temyiz mahkemesinin belirli istisnalar dışında yeni bir hüküm kurma yetkisi yoktur.
